Είναι πλέον επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και η ενασχόληση με την άθληση μειώνουν μακροπρόθεσμα τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω βελτίωσης παραμέτρων, όπως ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, η μείωση της χοληστερίνης, η μείωση της παχυσαρκίας και της επίπτωσης σακχαρώδου διαβήτη καθώς και η ευεργετική δράση της δράσης στα αγγεία και την καρδιακή συχνότητα.
Τι ισχύει στους νέους;
Εντούτοις, ιστορικά δεδομένα έχουν δείξει ότι σε εφήβους και νέους ενήλικες ηλικίας 12-35 ετών που αθλούνται, ο κίνδυνος αιφνιδίου καρδιακού θανάτου είναι έως και 3 φορές υψηλότερος σε σχέση με άτομα ίδιας ηλικίας που δεν αθλούνται. Μάλιστα, ο θάνατος επέρχεται συνήθως κατά την άσκηση ή αμέσως μετά την παύση της άσκησης και ο μηχανισμός που έχει προταθεί είναι η πρόκληση κοιλιακών αρρυθμιών από ηλεκτρική αστάθεια λόγω αύξησης της πίεσης και ενεργοποίησης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος με ακόλουθη παρασυμπαθητική διέγερση. Αυτή η παρατήρηση οδήγησε στην ανάγκη να θεσμοθετηθούν πρωτόκολλα προαθλητικού ελέγχου, ώστε να εντοπιστούν τα νεαρά εκείνα άτομα τα οποία διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αποτελεί τη συχνότερη αιτία θανάτου σε νεαρούς αθλητές με συχνότερη αιτία την υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, ακολουθούμενη από τις συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων, τη μη ειδικού τύπου υπερτροφία της αριστερής κοιλίας, τα σύνδρομα προδιέγερσης (Wolff-Parkinson-White syndrome) και το σύνδρομο μακρού QT, την αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια και τη διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Σπανιότερα αίτια αποτελούν οι παθήσεις της αορτής, η πλήξη του θωρακικού τοιχώματος (commotio cordis), συγγενείς καρδιοπάθειες, η κατεχολαμινεργική πολύμορφη ταχυκαρδία και άλλες διαυλοπάθειες που οδηγούν σε ηλεκτρική αστάθεια στην καρδιά και η υπερτασική νόσος. Ως εκ τούτου, ο προαθλητικός έλεγχος θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αναζήτηση των συμπτωμάτων και σημείων, τα οποία θα οδηγήσουν στην έγκαιρη διάγνωση και θα βοηθήσουν στην πρόληψη.
Πώς γίνεται ο έλεγχος;
Υπάρχει διεθνής συμφωνία ότι η λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού, καθώς και η κλινική εξέταση είναι απαραίτητες συνιστώσες του προαθλητικού ελέγχου. Όσον αφορά στο ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), συστήνεται η διενέργειά του με βάση τις Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες αλλά και τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την παρακολούθηση των παιδιών στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η ανάγκη διενέργειας ΗΚΓ εξαρτάται αναλόγως της νομοθεσίας κάθε Πολιτείας. Αναλόγως των ευρημάτων που θα προκύψουν, μπορεί να χρειαστεί να διενεργηθεί υπερηχογράφημα καρδιάς, δοκιμασία κοπώσεως, 24ωρη ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση και αξονική ή μαγνητική τομογραφία καρδιάς.
Το ατομικό ιστορικό είναι εξαιρετικά σημαντικό αφού στο 50% περίπου των περιπτώσεων ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος επισυμβαίνει επί προϋπαρχόντων ειδικών καρδιολογικών ή μη ειδικών συμπτωμάτων, όπως το αίσθημα παλμών, το θωρακικό άλγος, η συγκοπή ή προσυγκοπή και η δύσπνοια στην κόπωση. Από το οικογενειακό ιστορικό είναι σημαντικό να ερωτηθεί ο αθλητής και το περιβάλλον του σχετικά με την ύπαρξη ατόμου στην οικογένεια με γνωστό ιστορικό μυοκαρδιοπάθειας ή άλλης γενετικά κληρονομούμενης καρδιακής πάθησης, αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό αιφνιδίου καρδιακού θανάτου σε άτομο ηλικίας <50 ετών ή αν υπάρχει άτομο στην οικογένεια που φέρει βηματοδότη ή απινιδωτή. Στην κλινική εξέταση, θα πρέπει να γίνεται ακρόαση καρδιάς για τον έλεγχο ύπαρξης παθολογικών καρδιακών τόνων ή φυσημάτων, ψηλάφηση των περιφερικών σφύξεων χωρίς να παραλείπεται η ψηλάφηση των σφύξεων στις μηριαίες αρτηρίες και η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και στα 2 άνω άκρα. Θα πρέπει επίσης να γίνεται πλήρης κλινική εξέταση προς αναζήτηση σημείων συμβατών με άλλες παθήσεις με καρδιαγγειακές εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο Marfan, το οποίο προκαλεί αορτοπάθεια.
Όσον αφορά στο ΗΚΓ, η σύσταση είναι να ερμηνεύεται από ειδικό, καθόσον αυτό διαφέρει στα παιδιά και στους αθλητές και η ερμηνεία του από μη ειδικό μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς θετικές ή ψευδώς αρνητικές διαγνώσεις με αντίστοιχη ψυχολογική επιβάρυνση του αθλητή και του περιβάλλοντός του ή εσφαλμένο εφησυχασμό, αντιστοίχως.
Το υπερηχογράφημα και οι άλλες πιο ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις θα πρέπει να διενεργούνται επί παθολογικών ευρημάτων και υψηλής κλινικής υποψίας και πάντα λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα για θετικό εύρημα στο συγκεκριμένο πληθυσμό (pre-test probability), καθόσον, για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι οι ηλεκτροκαρδιογραφικές μεταβολές της υπερτροφικής μυοακρδιοπάθειας προηγούνται των ανιχνεύσιμων με υπερηχογράφημα καρδιάς δομικών μεταβολών.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, αν και ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι σπάνιος, αποτελεί ένα καταστροφικό γεγονός και η Πολιτεία ορθώς έχει θεσμοθετήσει προς αυτή την κατεύθυνση. Σκοπός του προαθλητικού ελέγχου δεν είναι να αποκλείσει τα νεαρά άτομα από την άθληση, αλλά να προλάβει την απώλεια ζωών. Οι νέοι που διαγιγνώσκονται με κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα, μπορούν συνήθως να αθληθούν υπό προϋποθέσεις ακολουθώντας τις οδηγίες του ειδικού για συμμετοχή σε συγκεκριμένου τύπου και έντασης άσκηση.
